Schloss Billstein
Wieś (nazwa majątku i miejscowości – Bialla, Kamienna, Alt Bialla, a od 1903 do 1945 r. – Billstein) została założona 7 kwietnia 1562 roku jako majątek szlachecki przez księcia Albrechta.
Książę nadał staroście z Rynu, Jerzemu von Diebesowi, 150 włók ziemi, na której znajdowała się już zasiedlona wieś Plewki.
W owym czasie wieś obejmowała łącznie 66 włók użytkowych, a pozostałe 84 włóki stanowił gęsty las. Obszar leśny należał do majątku ziemskiego Biała Olecka i wsi szlacheckiej Drozdowo.
Właściciele majątku Biała Olecka często się zmieniali. Przez pewien czas majątek był w posiadaniu Gotarda von Buddenbrocka, majora wojsk polskich. W połowie XVIII wieku w Białej Oleckiej mieszkał polski nadleśniczy, Ludwik Daszkiewicz. Później właścicielami stali się Semkowscy i Warkojowie.
Na początku, w drugiej połowie XVI wieku, należał do rodziny von Diebes, by w XVII wieku przekazać własność von Aulach, Semkowskim, von Donhoff i von Buddenbrock. Kolejne stulecia przyniosły kolejne nazwiska właścicieli: Warkoj, Daszkiewicz, von Usedom, a w XIX wieku von Zachau, Berend, Reuter, Tolsdorff. Ostatecznie, od czasów Tolsdorffów, pałac pozostał w rękach tej rodziny aż do roku 1932, a potem stał się własnością Leo Brodowskiego, który dzierżył go do 1945 roku.
W początkach XX wieku pałac dla rodziny Tolsdorff został wzniesiony w stylu neobarokowym. Mimo że ucierpiał podczas I wojny światowej, szybko został odbudowany i unowocześniony.
Po wojnie przekształcono go w Państwowe Gospodarstwo Rolne, a wnętrza zaadaptowano na biura i mieszkania dla pracowników. W latach 1970-1977 budynek pełnił także funkcję szkoły ekonomiczno-rolniczej. Niestety, w sierpniu 1980 roku, pałac strawił pożar, pozostawiając go w stanie ruiny.
W 1990 roku prywatna osoba zakupiła budynek w stanie ruiny i przystąpiła do jego odbudowy zgodnie z pierwowzorem. Wzniesiony na planie prostokąta, pałac składa się z dwóch kondygnacji i ma murowane ściany z cegły, które otynkowano. Jest podpiwniczony, a na dachu dominuje czterospadowy wysoki dach. Po jednej stronie dobudowano jednokondygnacyjne skrzydło z dachem mansardowym. Na narożach pałacu znajdują się urocze wieżyczki o wielobocznych kształtach. W elewacji frontowej można podziwiać szeroki ryzalit z tarasem wspartym na czterech kolumnach. Na szczycie ryzalitu umieszczono półkoliście zamkniętą wystawkę, która kiedyś zawierała herb. Podobny ryzalit i taras znajdują się również na elewacji ogrodowej, z przepięknymi schodami prowadzącymi do parku. Po tej stronie pałacu znajduje się także wieżyczka z tarasem widokowym i półkolisty ryzalit.
Otoczenie pałacu zachowało wiele dawnych zabudowań gospodarczych oraz pozostałości parku.
Opis obiektu Schloss Billstein
Pałac z czasów Tolsdorffów to okazała rezydencja w stylu neobarokowym, wybudowana na początku XX wieku przez Friedricha von Tolsdorffa. Budynek składał się z dwóch kondygnacji, a jego plan przybrał formę wydłużonego prostokąta, urozmaiconego wielobocznymi wieżyczkami na elewacji frontowej.
W centralnej części pałacu, podobnie jak na elewacji ogrodowej, wyróżniał się siedmioosiowy ryzalit, ozdobiony mansardowym dachem i trzyokienną facjatą, której forma była półkolista. Ryzalit poprzedzał portyk z czterema kolumnami podtrzymującymi balkon z tralkową balustradą, na który prowadziły trzy okna typu porte-fenêtre z drugiej kondygnacji.
Boczna elewacja została rozbudowana o jednokondygnacyjne skrzydło z dachem mansardowym, podczas gdy główny korpus ozdabiał czterospadowy dach z dwiema lukarnami zarówno na froncie, jak i od strony ogrodu. Wnętrze tego pałacu, uważanego za najnowocześniejszy w całych Prusach Wschodnich, było wyjątkowo przestronne. W samej jadalni mieściło się aż 100 osób. Ściany zdobiła dębowa boazeria, a ciepło zapewniał imponujący kominek, a na dodatek przyciągały wzrok rzeźby greckich i rzymskich bóstw. Obok znajdował się równie przestronny salon muzyczny, a pokój gościnny wyróżniał się wytwornymi jedwabnymi tapetami.
Podczas I wojny światowej pałac uległ pożarowi, ale Tolsdorffowie natychmiast przystąpili do odbudowy po zakończeniu działań wojennych. W roku 1926 Fritz Tolsdorff stał się właścicielem, zarządzając 750 hektarami, gdzie prowadził hodowlę bydła i koni oraz czerpał zyski z gorzelni i suszarni ziemniaków. W latach 30. majątek został nabyty przez Leo Brodowskiego, który zorganizował coroczne obozy szkoleniowe Hitlerjugend w pałacu, podobnie jak w sąsiednich posiadłościach.
Podczas II wojny światowej pałac służył jako sanatorium dla oficerów Wehrmachtu w trakcie rekonwalescencji po odniesionych ranach na froncie.
Po wojnie pałac wciąż zachował dobry stan i został zaadaptowany na biura Państwowego Gospodarstwa Rolnego, które powstało na terenach dawnej posiadłości Tolsdorffów.
W latach 1970-1977, pałac został wykorzystany jako filia szkoły rolniczej w Dowspudzie. Niestety, w latach 80., budynek stopniowo pustoszał i ulegał dewastacji zarówno przez mieszkańców, jak i działania kierownictwa PGR-u. Z czasem doszło do pożaru, który zadecydował o dopełnieniu dzieła zniszczenia.
W 1990 roku, zrujnowany pałac został nabyty przez Zdzisława Bereśniewicza, potomka szlacheckiej rodziny z okolic Baranowicz. Bereśniewicz podjął się odnowienia budynku, przywracając go do pierwotnego stanu zewnętrznego. [https://www.zarchiwumo.pl/biala-olecka/]
Niestety, renowacji wnętrz już nie podjął i ostatecznie zdecydował się na odsprzedaż pałacu.
zobacz: KARTA EWIDENCYJNA ZABYTKU
styl architektoniczny: neobarok
budowa XX w.
dostępność obiektu: obiekt niedostępny (stan na 2023 r.)
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
lokalizacja: 54°07′26″N 22°29′35″E
linki:
- https://muzeum.bialaolecka.pl/zespol-palacowy/?gclid=Cj0KCQjw5f2lBhCkARIsAHeTvlgrwXT2Eamr8iZBjh5neO9wyGyy9PQmpP5m4FBC1_TodAtq4X9l3yUaAu-TEALw_wcB
- https://www.zarchiwumo.pl/palac-w-bialej-oleckiej/
- http://dworypogranicza.pl/index.php/dwory/29-biala-olecka
- https://www.um.olecko.pl/czasy/33.htm#12
Zainteresowanych zdjęciami w wysokiej rozdzielczości proszę o kontakt
polecam: muzeum.bialaolecka.pl/
zdjęcia: D.Poborski [2023]
Dodaj komentarz