[aktualizacja 31.12.2023]
Dawna siedziba rodów Strachwitz, Gaschin i Donnersmarck.
Zbudowany staraniem Ernesta Joachima Strachwitza w 1826 r. na miejscu poprzedniego drewnianego dworu, który pochodził z XVII wieku. W latach 1852-1877 nastąpiła przebudowa pałacu oraz powstał park.
Pałac ma m.in. skrzydło o charakterze secesyjnym, w którym można doszukać się stylów: neorenesansowego i neobarokowego, trójosiową część frontową pałacu, która zwieńczona jest czteroboczną wieżą z bogato dekorowanym ośmiobocznym hełmem*
Dobra na początku XVI wieku były własnością Jana Tracha, a następnie Kaspra Wyskoty z Wodnik. W 1678 r. został wzmiankowany dwór z drewna w wiosce Krowiarki, którego właścicielem była rodzina von Beess będąca właścicielami wsi od 1564 r. W 1680 roku dwór przejął Leopold Paczyński, hrabia Tenczynka koło Krakowa oraz Paczyny koło Gliwic.
Od 1798 r. właścicielem drewnianego dworu, o którym wspomina zawarta umowa sprzedaży został Graf Karol von Strawitz. Pierwotny pałac wzniesiony został prawdopodobnie w XVII wieku, z którego zachowały się niektóre partie murów w obecnym. Należy sądzić, że drewniany pałac istniał jeszcze w 1802 r., bowiem zachowały się rachunki zakupu m.in. nowych statków dębowych oraz wiadomo, że wykonana została oficyna na piętrze oraz melioracja.
W 1825 r. Karol von Strachwitz przekazał w testamencie swój majątek synowi Janowi Maurycemu oraz nakazał budowę murowanego pałacu, która rozpoczęła się w 1826 roku.
W 1840 r. budowa była kontynuowana z polecenia jego syna, Ernesta Joachima von Strachwitz. Wyposażenie powstałej budowli kosztowało go 126,6 tys. marek. W 1843 r. Ernest Joachim von Strachwitz sprzedał wieś rodowi von Gaschin, a mianowicie Amandowi Leopoldowi von Gaschin. W 1848 r. wspomniany zostaje przylegający do pałacu park[3]. W latach 1852-1877 za sprawą Mikołaja Strachwitza dokonano kolejnej przebudowy pałacu oraz powstał nowy park. Na miejscu dawnego parku postawiono folwark.
15 maja 1856 r. Hugo II Henckel von Donnersmarck poślubił Wandę von Gaschin. W 1877 r. matka Wandy, Fanny von Gaschin przekazała jej rodowe ziemie: Maków, Kietrz i Krowiarki z pałacem, który od tej chwili stał się własnością rodu Henckel von Donnersmarck. Kolejnej przebudowy dokonano w latach 1882-1896. W 1892 r. pożar strawił północną, drewnianą część pałacu, która zostaje odbudowana i rozszerzona w 1898 r. w stylu secesyjnym.
W 1900 r. z dzierżonych majątków utworzono ordynację. Hugo i Wanda zamieszkiwali Krowiarki do 1905 r., kiedy to przenieśli się do odnowionego pałacu w Brynku.
Od 1911 roku zamieszkiwał tutaj Edgar 1. Graf von Henckel-Gaschin. Od 1939 r. pałac był własnością Hansa. Grafa von Henckel-Gaschin.
Pałac przetrwał on wojnę w stanie nienaruszonym…
„Od lutego 1945 r. w jego okolicach toczyły się ciężkie walki. Broniły się tutaj resztki niemieckiego XI Korpusu Armijnego (dow. gen. piechoty Rudolf Bünau) głównie z 371. DP (dow. płk Scherenberg), 18. DGren.Panc. SS „Horst Wessel”(dow. SS-Standartenführer Heinrich Petersen), III batalion kpt. Willi Schülkego z 1. Pułku Narciarzy ze składu 1. Dywizji Narciarskiej (dow. gen. leut. Gustav Hundt) i część 97. Dywizji Strzelców Górskich (dow. gen. leut. Friedrich Rabe von Pappenheim). 8 marca Niemcy przystąpili w tym rejonie do kontrataku, który po kilku dniach utknął w miejscu. 15 marca Sowieci rozpoczęli „operację opolską”, zdobywając w jej wyniku Krowiarki 28 III 1945 roku.
Prawdopodobnie Hans II Henckel von Donnersmarck trwał z nimi do samego końca. Był przeciwnikiem nazistów. Wolał płacić karę, niż wywiesić flagę ze swastyką. Po zdobyciu pałacu usadowili się tam Sowieci, którzy opuszczając go w sierpniu 1945 r. wywieźli sporo jego wyposażenia. W Krowiarkach ekshumowano zwłoki 34 żołnierzy niemieckich, którzy obecnie pochowani są na cmentarzu żołnierzy niemieckich w Siemianowicach Śląskich.”
[* – https://wydarzenia.interia.pl/kraj/news-slaskie-slady-donnersmarckow,nId,1482152].
Ostatnim panem palacu w Krowiarkach w 1945 r. byl Hans II. hr von Henckel-Gaschin. Po ucieczce ze Ślaska wyjechał do Brazylii i zamieszkał w Sao Paulo. Z małżeństwa ze Szwedką – Anna-Zofia von Celsing miał dwie córki Cecylię i Annę-Zofie.
W 1989 r. został tytularnym 18. wolnym panem stanowym Bytomia. W tym samym roku zmarła jego żona. Hans zmarł 15 czerwca 1993 r. Wraz z jego śmiercią wygasła w linii męskiej linia von Henckel-Gaschin – panów na Krowiarkach…
linki:
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Zesp%C3%B3%C5%82_pa%C5%82acowo-parkowy_w_Krowiarkach
- http://www.palac.krowiarki.org/
- https://www.facebook.com/palackrowiarki/
- http://www.schloss.krowiarki.de/index.html
- https://wydarzenia.interia.pl/kraj/news-slaskie-slady-donnersmarckow,nId,1482152 [*]
- https://wachtyrz.eu/palac-w-krowiarkach-obecnie/
- polecam artykuł „O stylu neomauretańskim na przykładzie sali mauretańskiej pałacu w Krowiarkach. Poziomy sztuki mauretańskiej ” ZAMKI I PAŁACE ŚLĄSKA – DZIEDZICTWO, TOŻSAMOŚĆ, ARYSTOKRACJA – https://bibliotekanauki.pl/books/1450032.pdf
lokalizacja: 50°08′14″N 18°04′58″E
Architektura i park
Pałac łączy w sobie elementy neorenesansu i neobaroku. Fasada frontowa skierowana jest na zachód. Nowsza, murowana z cegły część została utrzymana w stylu secesyjnym, natomiast starsza, otynkowana na czerwono, nawiązuje do wcześniejszych tradycji architektonicznych. Część nowsza jest dwupiętrowa, starsza – jednopiętrowa. Cała budowla jest podpiwniczona.
Główna bryła pałacu ma barokowy charakter i prawdopodobnie zachowała fragmenty wcześniejszej budowli, która znajdowała się w tym miejscu. Całość zwieńczona jest mansardowym dachem, który w niehistoryczny sposób łączy się z pseudorenesansowymi wieżyczkami i szczytami ryzalitów. Jeszcze bardziej intrygujące jest zwieńczenie głównej wieży, będące prawdopodobnie stylizowaną kompilacją modnych w XIX wieku pseudostylów.
Ta stylistyczna różnorodność wynika z tendencji XIX-wiecznej architektury, kiedy to w Europie nie dominował żaden jednolity nurt. W efekcie główna fasada i elewacje stanowią eklektyczną kompozycję, łączącą elementy manieryzmu, renesansu i baroku. Starsza część pałacu, wzniesiona w stylu neorenesansowym i neobarokowym, ma rzut prostokątny z ryzalitami na osiach – od frontu wysuniętym, a od strony ogrodu zamkniętym trójbocznie.
Pałac otoczony był w 17 hektarowym „angielskim parku” z różnymi gatunkami drzew i kwiatów. Również jest tam jeszcze pomnik i Mauzoleum rodziny Henckel von Donnersmarck, która mieszkała w pałacu do ostatniej wojny.
Pałac posiada mansardowy dach z lukarnami. Jego ogólna powierzchnia wynosi około 6500 m kw. (4 tys. m kw. powierzchni użytkowej). Na parterze i piętrach znajduje się 115 sal.
Pałac składał się z kilku budynków, z których część stoi do dziś. Budynek przy wejściu do zamku służył jako biuro i dom dyrektora. Brama była bogato zdobiona. Na południowy wschód od zamku znajduje się Kavalierhaus (znany również jako Dienerhaus), który był zamieszkiwany przez służbę. Na północy przed II wojną światową znajdował się mały kościół Schotholzkirche, który służył jako kościół pałacowy od 1913 roku, kiedy to został zakupiony przez Edgara Grafa Henckel von Donnersmarck.
Na wschód od drewnianego kościoła znajduje się grupa budynków gospodarczych. Dom woźnicy przylegał do stajni w południowym skrzydle. Na północy znajdowało się wejście do dworu. Stajnie i brama wjazdowa zostały zniszczone w czasie wojny. Wozownia i stajnia nadal stoją pod kątem prostym do siebie. Obie mają kaleki czterospadowy dach, a wozownia posiada podcienie z ceglanymi łukami. Ujeżdżalnię można dziś rozpoznać jedynie po pozostałościach murów, ponieważ również została zniszczona podczas wojny.
Mauzoleum znajduje się w południowo-wschodnim narożniku parku. Zostało zbudowane w 1870 roku w stylu neoklasycystycznym. Budynek ma plan krzyża i kopułę pokrytą blachą. W centrum parku znajdował się pawilon z kortem tenisowym. Chociaż posiadłość Preußisch-Krawarn nie jest częścią parku, to bezpośrednio do niego przylega. Został zbudowany na miejscu starego parku. Na zachodzie znajduje się szkółka pałacowa z palmami.
Park pałacowy został założony w XVII wieku. Przeprojektowano go w latach 1852-77 staraniem Karoliny z Leszczyców Sumińsko-Sumińskiej i Nikolausa Strachwitza. Park zajmuje powierzchnię około 18 hektarów. W jego skład wchodzi wiele egzotycznych drzew, które stanowiły o świetności ówczesnej posiadłości. Za życia hrabiego przez park przebiegało kilka ścieżek pokrytych białym żwirem. Jedna z wielu ścieżek prowadziła przez mały mostek, a dalej w parku znajduje się mauzoleum rodziny hrabiego.
zdjęcia: D.Poborski
Dodaj komentarz