Pałac w Tworkowie

Tworków (niem. Tworkau, cz. Tvorkov) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, w gminie Krzyżanowice.

Projekt przebudowy z 1871-1872 zlecony przez ówczesnych właścicieli rodzinę von Saurma-Jeltsch wykonał Carl Heidenreiche, twórca m.in. pałacu w Pławniowicach, a także uczeń znanego berlińskiego architekta autora wielu śląskich rezydencji Karla Lüdeckiego.

^{zdjęcia i montaż: D.Poborski}

Pierwsza wzmianki odnośnie dóbr w Tworkowie pochodzą z 1525 roku, i dotyczą przeniesienia własności wsi oraz Zamku na rzecz Jana Sup von Fullsteina.

Przebudowy starej średniowiecznej budowli podjął się Kasper Wyskota z Wodnika (sędzia krajowy),a za datę jej rozpoczęcia bądź ukończenia przyjmuje się 1567 r. wyryty w kamiennym detalu wieży. W 1574 roku renesansowe założenie przejmuje Jan von Beeß von Cӧln und Katowitz, sędzia ziemski opolsko-raciborski. Po jego śmierci w 1585 roku zamek zostaje sprzedany Hynkowi Petrowiczowi Charwatowi z Wieczy, który ukończył budowę. Lata 1621-1637 to rozbudowa i modernizacja wnętrz, a wśród kolejnych właścicieli możemy wymienić: Wilhelma Boreck, Ewe Boreck, Wacława Reiswitz, Jana Władysława Reiswitz, Zofie Eleonora von Reiswitz, Bogumiła von Tracht, rodzinę Curschwan, a także Bogumiła Leopolda von Eichendorff. W latach 80-tych XVIII wieku Jan Eichendorff założył wokół zamku park i powiększył istniejące już stawy.

Po przejęciu przez rodzinę von Saurma-Jeltsh obiekt w 1872-1874 przechodzi on gruntowną przebudowę i zyskuje stylu neorenesansowym według projektu architekta Karla Heidenreicha z Kupiz. W 1876 roku wieże wyposażono w zegar czterotarczowy. Układ wnętrz pozostał niezmieniony dodano gabinet i pokój bilardowy w północno-zachodnim pawilonie. Wybudowano okrągłą basztę przy wschodnim skrzydle, a do skrzydła północnego dodano dwukondygnacyjne krużganki. Zamek uległ zniszczeniu na skutek pożaru w nocy z 8 na 9 stycznia 1931 roku od tego czasu utrzymywany jest w formie trwałej ruinie. W marcu 1945 podczas trzy tygodniowych działań wojennych pałac został splądrowany, a także powtórnie podpalony. Przez następne lata popadał w ruinę.

Obiekt położony jest na skarpie w północno-wschodniej części wsi. Częściowo otoczony fosą, której mury widoczne są przy południowej elewacji, od stronu północnej graniczy z korytem rzeki Psiny. Najbliższe otoczenie stanowią pozostałości założonego w latach 80-tych XVIII wieku parku krajobrazowego w postaci starodrzewu w skład, którego wchodzą m.in.: lipy, wiązy oraz buki porośnięte przez bluszcz pospolity, w jego wschodniej części zlokalizowane są murowane piwnice pochodzące z XVI/XVII wieku. Całość ogrodzona jest siatką i zamknięta metalowym ogrodzeniem. Obiekt w latach 1872-1874 przeszedł gruntowną przebudowę według projektu Carla Heidenreicha, zyskał wówczas styl neorenesansowy powstały na renesansowym zrębie. Zamek wzniesiono na otwartym na południową stronę rzucie zbliżonym do litery C, składa się z trzech skrzydeł, które otaczają otwarty arkadowy dziedziniec. Skrzydło zachodnie jest dłuższe w jego skład wchodzi czworoboczna wieża zegarowa, druga wieża o formie cylindrycznej zlokalizowana jest w południowo-zachodnim narożniku. Układ pomieszczeń nieregularny, głównie jednotraktowy. Obiekt jest murowany, wykonany z cegły z domieszką kamienia, pierwotnie otynkowany, charakteryzuje się nieregularnym układem osi za wyjątkiem dziedzińca arkadowego. Główne elementy ozdobne elewacji stanowią fragmenty gzymsów, boniowania, a także ozdobnych obramień okiennych czy szczytów. Na uwagę zasługują dwie niewielkie nisze w elewacji frontowej, skrzydła wschodniego zamknięte niewielkim trójkątnym frontonem, wewnątrz których znajdowały się kamienne figury przechowywane obecnie w lokalnym kościele.

styl architektoniczny: neorenesans

architekci: Carl Heidenreich

budowa : 1567 r.

przebudowa : od 1872-1874 r.

dostępność obiektu: dostępny

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.436898, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.325569

lokalizacja: 50°00′16″N 18°14′09″E

W styczniu 1931 r. wybuchł w pałacu pożar, który strawił prawie cały budynek. Pałac nie został odbudowany. Od tego czasu obiekt był zaniedbywany przez powojennych właścicieli, co z roku na rok powodowało pogarszanie się jego stanu technicznego.
w 2003 został przejęty przez Gminę Krzyżanowice od Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa w Opolu. Teren częściowo uprzątnięto, wywieziono gruz i wycięto część samosiewów od 2009 roku obiekt otwarto dla zwiedzających.

Gminy prowadziła dalsze prace konserwatorskie i porządkowe na ruinach oraz pielęgnację zieleni do 2017 r. Obiekt oficjalnie otwarto latem 2020 r. Dziś odtworzony i zabezpieczony obiekt oferuje odwiedzającym podróż do czasów szlacheckich rodów Eichendorffów i Reisewitzów. Dawne krużganki, arkady i korytarze pozwalają na własnej skórze doświadczyć trwającej od XIII w. historii tego miejsca. Pałacowa wozownia jest miejscem organizacji wydarzeń kulturalnych i tematycznych. W zachodnim skrzydle ruin, na wysokości 21 metrów, w odtworzonej, zabytkowej wieży zegarowej, utworzono wieżę widokową z której rozpościera się wspaniały widok na miejscowość i sąsiednie tereny. Przedmiotowa wieża włączona została do szlaku wież i platform widokowych w Euroregionie Silesia o nazwie „Silesianka”. Ruiny zamku w Tworkowie są kluczowym zabytkiem i atrakcją promującą nowo powstałą markę turystyczną „Kraina Górnej Odry”.

Legendy

Według legend zamek posiadał ,,białą damę’’ która po raz ostatni ukazała się podczas wigilii 1930 roku.

zobacz: KARTA EWIDENCYJNA ZABYTKU

^{zdjęcia: D.Poborski}

linki:

poborski PHOTOBLOG

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi

NAJNOWSZE